विलोम शब्द

0
3314

अच्छा – बुरा

अंकुश – निरंकुश

अकाल – सुकाल

अक्रुर – क्रुर

अकलुष – कलुष

अग्र – पश्च

अमृत -विष

अथ – इति

अर्पण – ग्रहण

अघोष – सघोष

अधम – उत्तम

अपकार – उपकार

अपेक्षा – उपेक्षा

अस्त – उदय

अनुरक्त – विरक्त

अनुराग – विराग

अवतल – उत्तल

अवर – प्रवर

अमर – मर्त्य

अवनि – अम्बर

अपमान – सम्मान

अतिवृष्टि – अनावृष्टि

अनुकूल – प्रतिकूल

अन्तर्द्वन्द्व – बहिर्द्वन्द्व

अग्रज – अनुज

अर्थ – अनर्थ

अँधेरा – उजाला

अपेक्षित – अनपेक्षित

अज्ञ – विज्ञ

अग्राह्य – ग्राह्य

अग्रिम – अन्तिम

अनंत – अंत

अति –अल्प

अथ – इति

अतुकान्त – तुकान्त

अनाहूत – आहुत

अमृत – विष

अनुकूल – प्रतिकूल

अनित्य – नित्य

अनुलोम- – विलोम

अभिज्ञ – अनभिज्ञ

अमृत, अमि, (अमिय) – विष, जहर

अर्पण – ग्रहण

अर्वाचीन – प्राचीन

अवलम्ब – निरालम्ब

अल्प – अधिक

अधम – उत्तम

अवनत – उन्नत

अन्तरंग- बहिरंग

अनाथ- सनाथ

अथ – इति

आदर -अनादर

अदेय – देय

अंतर – बाह्य

अंशतः – पूर्णतः

अल्पकालीन – दीर्घकालीन

अल्पज्ञ – बहुज्ञ

अधुनातन – पुरातन

अंगीकार, स्वीकार – अस्वीकार

अवनि – अम्बर

अधर्म – सध्दर्म

अदोष – सदोष

अल्पायु – दीर्घायु

अभ्यस्त – अनभ्यस्त

अनुरक्त – विरक्त

अमर – मर्त्य

अनुराग -विराग

अतल – वितल

अर्थ – अनर्थ

अवर – प्रवर

अमावस्या – पूर्णिमा

असली – नकली

अरूचि – सुरूचि

अज्ञ – विज्ञ

अनागत – आगत

अनिष्ट – इष्ट

अस्त – उदय

अस्ताचल – उदयाचल

अनातुर – आतुर

अनैतिहासिक – ऐतिहासिक

अपचार – उपचार

अवरोह – आरोह

अनुत्तीर्ण – उत्तीर्ण

अचल – चल

अजल – निर्जल

अधिक – न्यून

आग्रह – दुराग्रह

आकर्षण – विकर्षण

आदि – अंत

आलस्य – स्फूर्ति

आस्तिक – नास्तिक

आरम्भ – समापन

आहूत – अनाहूत

आयात – निर्यात

आभ्यन्तर – बाह्य

आवृत – अनावृत

आशा – निराशा

आरोहण – अवरोहण

आस्था – अनास्था

आर्द्र – शुष्क

आकाश – पाताल

आवाहन – विसर्जन

आविर्भाव – तिरोभाव

आरोह – अवरोह

आदान – प्रदान

आगामी – विगत

आदर -अनादर

आर्य – अनार्य

आश्रित – अनाश्रित

आदर्श – यथार्थ

आय – व्यय

आहार – निराहार

इच्छा – अनिच्छा

इष्ट – अनिष्ट

इहलोक – परलोक

उत्साह – अनुत्साह

उत्कर्ष – अपकर्ष

उत्थान – पतन

उद्यमी – आलसी

उर्वर – ऊसर

उधार – नगद

उत्तम – अधम

उग्र – सौम्य

उच्च – निम्न

उदात्त – अनुदात्त

उत्कृष्ट – निकृष्ट

उन्मुख – विमुख

उन्नत – अवनत

उद्दत – विनीत

उत्तरायण – दक्षिणायन

उन्मूलन – रोपण

उदयाचल – अस्ताचल

उपयुक्त – अनुपयुक्त

उपसर्ग – परसर्ग

उपमान – उपमेय

उपत्यका – अधित्यका

उष्ण – शीत

एकता – अनेकता

एक – अनेक

एड़ी – चोटी

एकत्र – विकीर्ण

एकाग्र – चंचल

ऐतिहासिक – अनैतिहासिक

ऐहिक – पारलौकिक

औपचारिक – अनौपचारिक

औचित्य – अनौचित्य

ऋजु – वक्र

ऋत – अनृत

कृतज्ञ – कृतघ्न

क्रय – विक्रय

कटु – सरल

कनिष्ट – जयेष्ट

करुण – निष्ठुर

कायर – वीर

कुलीन – अकुलीन

कुटिल – सरल

कल्पित – यथार्थ

कृष्ण – शुक्ल

कृत्रिम – अकृत्रिम

कृश – स्थूल

कोप -कृपा

क्रोध – क्षमा

क्रिया – प्रतिक्रिया

खेद – प्रसन्नता

खण्डन – मण्डन

खरा – खोटा

खाद्य – अखाद्य

गुप्त – प्रकट

गरल – सुधा

गम्भीर – वाचाल

गुरु – लघु

गुण – दोष

गौरव – लाघव

गोचर – अगोचर

ग्राम्य – नागर

घृणा – प्रेम

घात – प्रतिघात

चर – अचर

चल – अचल

चंचल – अचंचल

चिर – अचिर

चिरंतन – नश्वर

छोटा – बड़ा

जन्म – मृत्यु

जंगम – स्थावर

जागरण – सुषुप्ति

जाग्रत – सुप्त

ज्योति – तम

जीवन – मरण

ठोस – तरल

तुच्छ – महान

तरुण – वृद्ध

तृप्त – अतृप्त

तृष्णा – तृप्ति

तीक्ष्ण – कुंठित

दुर्लभ – सुलभ

दुत्कार – स्वागत

दाता – याचक

दण्ड – पुरस्कार

दानी – कृपण

दुरात्मा – महात्मा

देव – दानव

दिन – रात

धृष्ट – विनीत

निरक्षर – साक्षर

निरर्थक – सार्थक

निर्दय – सदय

निषिद्ध – विहित

नैसर्गिक – कृत्रिम

निष्काम – सकाम

नूतन – पुरातन

निंदा – स्तुति

परतन्त्र – स्वतन्त्र

पक्षपात – निष्पक्ष

प्रत्यक्ष – परोक्ष

पूर्ण – अपूर्ण

प्रगतिशील – प्रतिगामी

पृथ्वी – आकाश

प्राचीन – नवीन

प्राची – प्रतीची

प्रभु – भृत्य

प्रसाद – अवसाद

पूर्ववर्ती – परवर्ती

पाश्चात्य – पौवार्त्य

बंधन – मुक्ति

बंजर – उर्वर

भू – नभ

भला – बुरा

भूत – भविष्य

भौतिक – आध्यात्मिक

मितव्यय – अपव्यय

मोक्ष – बंध

मौखिक – लिखित

मूक – वाचाल

मुख्य – गौण

मनुज – दनुज

मन्द – तीव्र

यश – अपयश

योगी – भोगी

युद्ध – शान्ति

योग्य – अयोग्य

रुग्ण – स्वस्थ

राजा – रंक

रक्षक – भक्षक

रुदन – हास्य

रिक्त – पूर्ण

लौकिक – अलौकिक

लम्बा – चौड़ा

व्यास – समास

विख्यात – कुख्यात

विधि – निषेध

विपन्न – सम्पन्न

विपदा – सम्पदा

विधि – निषेध

विधवा – सधवा

वरदान – अभिशाप

वृष्टि – अनावृष्टि

शयन – जागरण

शुष्क – आर्द्र

शीत – उष्ण

शुभ – अशुभ

शासक – शासित

शिष्ट – अशिष्ट

शिख- नख

श्याम – श्वेत

शोक – हर्ष

शोषक – पोषक

संतोष – असंतोष

समझदार – नासमझ

सरस – नीरस

सक्रिय – निष्क्रय

सत्कार – तिरस्कार

संक्षेप – विस्तार

सूक्ष्म – स्थूल

संगठन – विघटन

संयोग – वियोग

सुमति – कुमति

सत्कर्म – दुष्कर्म

सामिष – निरामिष

स्मरण – विस्मरण

संसदीय – असंसदीय

सृजन – संहार

सोत्साह – निरुत्साह

सफल – असफल

सज्जन – दुर्जन

सौभाग्य – दुर्भाग्य

सगुण – निर्गुण

स्त्री – पुरुष

संक्षेप – विस्तार

सजीव – निर्जीव

स्वाधीन – पराधीन

स्वीकृति – अस्वीकृति

सुगंध – दुर्गन्ध

हर्ष – शोक

हित – अहित

हार – जीत

हानि – लाभ

क्षणिक – शाश्वत

क्षय – अक्षय

क्षुद्र – विराट

ज्ञेय – अज्ञेय

 

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here